dr Marzena Myślińska. Alternatywne metody rozwiązywania sporów (ADR).

Alternatywne metody rozwiązywania sporów (Alternative Dispute Resolution – „ADR”) – to zespół form, które na stałe zagościły w polskim porządku prawnym. Formy te, stanowią uzupełnienie procesu sądowego - mogą być stosowane zarówno wtedy, gdy spór jest już rozstrzygany przez sąd, a także zanim proces sądowy zostanie rozpoczęty. W odróżnieniu od rozstrzygania sporu przez sądy, formy te polegają na polubownym dojściu do porozumienia, w oparciu o komunikację (dyskusję) pomiędzy stronami sporu. Każda z form ADR opiera się o następujące zasady: dobrowolność, akceptowalność, poufność, autonomię konfliktu. Tym samym, udział w każdej z nich jest uzależniony od zgody stron sporu, które są również autorami treści porozumienia. Ponadto to strony sporu decydują o tym, czy w ogóle zawrą porozumienie czy też zrezygnują z udziału w danej formie przed jego zawarciem. Wszystkie informacje ujawnione w trakcie danej formy ADR objęte są obowiązkiem dyskrecji (chyba że strony sporu zdecydują inaczej).

Do najczęściej stosowanych form ADR należą: negocjacje, mediacja oraz arbitraż. Negocjacje polegają na wymianie komunikatów pomiędzy samymi stronami w celu zawarcia porozumienia. W mediacji - poza stronami sporu - bierze udział bezstronny mediator, który moderuje komunikacją pomiędzy stronami zawierającymi ugodę. Istota arbitrażu z kolei sprowadza się do przedstawienia stanowisk przez strony sporu bezstronnemu arbitrowi, który to ustala treść decyzji kończącej spór. Korzystanie z tych form jest możliwe w przeważającej większość sporów, co więcej – w wielu przypadkach będzie to znacznie tańsze, szybsze oraz dogodniejsze dla stron sporu aniżeli poddanie sporu pod rozstrzygnięcie w drodze procesu sądowego. Należy pamiętać, iż treść porozumienia (w tym ugody) ustalają same strony sporu, nie jest ona im w sposób arbitralny narzucana tak jak w rozstrzyganiu sporów przez sąd.

Najpopularniejszą oraz powszechnie stosowaną dziś w Polsce formą ADR jest mediacja, korzystanie z niej prawodawca przewiduje w odniesieniu do szerokiego spektrum sporów: 1) w sprawach cywilnych (w tym.: gospodarczych – pomiędzy przedsiębiorcami, rodzinnych, pracowniczych czy z udziałem konsumentów itd.), 2) karnych oraz postępowania z udziałem nieletnich, 3) sprawach administracyjnych oraz w postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Dodatkowo z tej formy można korzystać w wielu innych rodzajach sporów, które nie są „uwikłane” prawnie jak np.: w szkole (tzw. mediacje rówieśnicze), w sporach w środowisku akademickim.

Wprowadzenie mediacji oraz innych form ADR do polskiego porządku prawnego stworzyło możliwość wykonywania nowych ról zawodowych – mediatora oraz arbitra. Realizowanie pierwszej z nich w większości rodzajów sporów jest możliwe dla osób wykonujących na co dzień różne zawody. Wymaga to jednak nabycia szeregu umiejętności oraz kompetencji w zakresie technik oraz strategii prowadzenia mediacji dostosowanych do specyfiki danego rodzaju sporu. Bazują one głównie na psychologii, prawie, socjologii oraz nauki o komunikacji. Mediator reaguje na sytuację sporu oraz dyskusję, która toczy się pomiędzy stronami w trakcie posiedzeń mediacyjnych, jego zadaniem jest m.in.: wspieranie stron, dbanie o atmosferę sprzyjającą rozmowie, usprawnienie i zapewnienie niezakłóconej komunikacji, a także pomoc w nadaniu ugodzie wymaganej przez prawo formy.

Zapraszam do udziału w kursach oraz szkoleniach, które wyposażą Państwa w wiedzę umożliwiającą świadome korzystanie z form ADR oraz należytą realizację roli zawodowej mediatora - zarówno w mediacjach sądowych (mediator stały – wpisany na listę mediatorów prowadzoną przez prezesów sądów okręgowych) jak i mediacjach toczących się przed skierowaniem sporu do sądu.

dr Marzena Myślińska